φωτογραφία

Φυσικοχημική μέθοδος με την οποία αποτυπώνονται μόνιμα οι εικόνες πραγματικών αντικειμένων, καθώς αυτές σχηματίζονται ως είδωλα σε ένα σκοτεινό θάλαμο. Οι εικόνες που λαμβάνονται μπορεί να είναι ασπρόμαυρες ή έγχρωμες. Σχηματικά μπορούμε να διακρίνουμε 2 φάσεις στη φωτογραφική διαδικασία: τον σχηματισμό της εικόνας στον σκοτεινό θάλαμο και την αναπαραγωγή της με την εκμετάλλευση των φωτοχημικών αντιδράσεων, που είναι τόσο εντονότερες όσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα της ακτινοβολίας που δέχεται το ευαίσθητο υλικό σε ορισμένο σημείο της εικόνας. Οι φάσεις εμφάνισης και σταθεροποίησης έχουν σκοπό να αποκαλύψουν την απαραίτητη εικόνα που παράγεται από τη φωτοχημική αντίδραση και να την κάνουν αμετάβλητη στον χρόνο. Εκτός από τη φ. με ορατές ακτινοβολίες, υπάρχει η φ. με υλικό ευαίσθητο σε ακτινοβολίες μεγαλύτερου μήκους κύματος (υπέρυθρη φ.) ή μικρότερου (υπεριώδης φ., ραδιογραφία, φ. ακτίνων γ και ηλεκτρονική φ.). Ιστορικά στοιχεία. Η ιστορία της φ. είναι ιστορία σταδιακής τελειοποίησης τόσο της μεθόδου που έχει σκοπό την επίτευξη της εικόνας στον σκοτεινό θάλαμο, όσο και εκείνης που αποβλέπει στη φωτοχημική σταθεροποίηση της εικόνας αυτής. Ο σχηματισμός της εικόνας στον σκοτεινό θάλαμο λύθηκε ως πρόβλημα και προηγήθηκε κατά αιώνες ως εφαρμογή πολύ πριν την ανακάλυψη των φωτοευπαθών υλικών, που έκαναν δυνατή τη σταθερή αποτύπωση του ειδώλου. Η πρώτη περιγραφή του σκοτεινού θαλάμου ανήκει στον Αλχαζέν ντι Μπάσρα (965-1038), τις παρατηρήσεις του οποίου συνέχισαν ο Λεόν Μπατίστα Αλμπέρτι, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο Τζοβάνι Μπατίστα ντέλα Πόρτα και ο Ντανιέλο Μπάρμπαρο, ο οποίος τοποθέτησε έναν φακό στην οπή του θαλάμου. Τις πρώτες σταθερές εικόνες σε ευαίσθητες πλάκες –γιατί έως τότε η καταγραφή του ειδώλου γινόταν με το χέρι– τις πέτυχε το 1813 και, καλύτερα, το 1826 ο Ζοζέφ Νισεφόρ Νιεπς (1765-1833). Τη μέθοδο αυτή ανέπτυξε και τελειοποίησε το 1839 ο Λουί-Ζακ Νταγκέρ (νταγκεροτυπία), ο οποίος κατόρθωσε vα αποκτά απευθείας μια ανεστραμμένη θετική εικόνα, χωρίς όμως τη δυνατότητα αντιτύπων. Πρόδρομος των σύγχρονων φωτογραφικών μεθόδων θεωρείται ο Ουίλιαμ Τάλμποτ (1800-1877), γιατί πέτυχε μια αρνητική εικόνα κατάλληλη να δώσει οσαδήποτε θετικά αντίτυπα. Διαδοχικοί σταθμοί υπήρξαν οι μέθοδοι του λευκώματος (1847), του κολλώδιου (1851) και της ζελατίνας (1873), που επέτρεψαν να χρησιμοποιηθεί γυαλί και αργότερα μια λεπτή διαφανής ταινία στη θέση του χαρτιού, ως φορέας της ευπαθούς ουσίας. Προόδους στο θέμα των φωτοευπαθών διαλύσεων πραγματοποίησαν ο Μπ. Σέις και ο Μπόλτον (1864), ο Σαρλ Μαντόξ (1871), ο Μανκόβεν κ.ά. Όσον αφορά τα υλικά εμφάνισης, ο Άντιλ ανακάλυψε (1861) ότι ο νιτρικός άργυρος αποτελεί σημαντική χημική ουσία για την εμφάνιση της λανθάνουσας εικόνας. Σχεδόν ταυτόχρονα ο Γ. Ουόρντλεϊ χρησιμοποίησε το πυρο-γαλλικό οξύ. Το 1880 ο Άμπνεϊ ανακάλυψε ότι το υδροκυάνιο έχει ιδιότητες υλικού εμφάνισης. Τέλος, το 1888 ο Μόμε Άντερσεν εφάρμοσε τη θειούχο μονομεθυλοπαραμιδοφαινόλη, που πήρε την ονομασία μετόλ. Η ευαισθησία των φωτοευπαθών διαλύσεων, από την πρώτη νταγκεροτυπία του 1839 έως τα σύγχρονα διαλύματα ταχείας προσβολής, παρουσιάζει την ακόλουθη εξέλιξη: αρχική νταγκεροτυπία 4000 δευτ. νταγκεροτυπία βρωμιούχου αργύρου 80 » ρευστό κολλώδιο (1864) 8 » πρώτη ξηρά πλάκα (1880) 1/2 » ξηρά πλάκα (1885) 1/10 » ξηρά πλάκα (1900) 1/50 » ξηρά πλάκα (1931) 1/100 » σύγχρονα φιλμ ταχείας προσβολής 1/5000 δευτ. και άνω. Η φωτογραφική μέθοδος. Αποτελείται ουσιαστικά από 3 φάσεις: έκθεση του φωτοπαθούς υλικού στο φως και σχηματισμός της λανθάνουσας εικόνας (στον σκοτεινό θάλαμο της φωτογραφικής μηχανής)· εμφάνιση της λανθάνουσας εικόνας με κατάλληλα υλικά· σταθεροποίηση. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται μια εικόνα, η οποία με ανάλογες μεθόδους μετατρέπεται σε θετικό αντίτυπο. Η φωτογραφική διάλυση είναι το λεπτό στρώμα φωτοπαθούς υλικού που καλύπτει τον φορέα, ο οποίος μπορεί να είναι από πλάκες γυαλιού ή διαφανή φιλμ νιτροκυτταρίνης ή ακετυλοκυτταρίνης. Η σύνθεσή της είναι η ακόλουθη: σε ένα γαλάκτωμα ζελατίνας ανακατεύεται σε λεπτή διάλυση βρωμιούχος άργυρος (AgBr). Kατόπιν το λεπτό αυτό στρώμα υφίσταται τεχνητή ξήρανση για μερικές ώρες σε θερμοκρασία όχι πολύ υψηλή. Το φωτοπαθές στοιχείο είναι ο βρωμιούχος άργυρος, η ζελατίνα αποτελεί το μέσο διασποράς, αλλά αναπτύσσει και μια έκδηλη ενέργεια ευαισθητοποίησης πάνω στον βρωμιούχο άργυρο με το θείο που περιέχει (ισοθειοκυανικό αλλυλένιο). Ανάλογα με τις επιθυμητές ιδιότητες της φωτογραφικής διάλυσης, προστίθενται και άλλες ουσίες, ιδιαίτερα χρωστικές. Έχουμε έτσι ορθοχρωματικές πλάκες ή φιλμ (ευαίσθητα στο κίτρινο και στο πράσινο φως), πανχρωματικές πλάκες ή φιλμ (ευαίσθητα και στο ερυθρό φως). Η σύνθεση αυτή είναι γενικού χαρακτήρα, όμως κάθε οίκος κατασκευής φωτογραφικού υλικού καλύπτει με το βιομηχανικό μυστικό τη σύνθεση των δικών του διαλύσεων. Η φωτογραφική μέθοδος είναι δυνατόν να ανακεφαλαιωθεί ως εξής: το φωτοπαθές υλικό τοποθετείται σε έναν σκοτεινό θάλαμο (φωτογραφική ή κινηματογραφική συσκευή) και, κατά τη στιγμή που ανοίγει το διάφραγμα, προσβάλλεται από φωτεινή ακτινοβολία, η οποία προέρχεται από το αντικείμενο που φωτογραφείται. Στα σημεία που προσβάλλονται από το φως πραγματοποιείται η ακόλουθη φωτοχημική αντίδραση: AgBr + hv = Ag + Βr διάλυση κβάντο μέταλλο Η αντίδραση αφορά τον βρωμιούχο άργυρο σε ποσότητα ανάλογη με την ένταση της φωτεινής ακτινοβολίας. Ο μεταλλικός άργυρος παραμένει στη θέση του, ενώ το βρώμιο που ελευθερώνεται κατά την αντίδραση απορροφάται από τη ζελατίνα. Σχηματίζεται έτσι στο ευαίσθητο υλικό μια εικόνα, που παριστάνει ακριβώς το αντικείμενο που φωτογραφείται. Η εικόνα αυτή δεν είναι ορατή (λανθάνουσα εικόνα), υπάρχει όμως η δυνατότητα να γίνει ορατή με κατάλληλη χημική μέθοδο (εμφάνιση). Με τη χρήση διαλυμάτων από ειδικές αναγωγικές ουσίες (μονομεθυλοπαραμινοφαινόλη, υδροκυάνιο κλπ.· οξειδοαναγωγή), ο άργυρος, που ελευθερώνεται από τη φωτοχημική αντίδραση, εμφανίζεται με μορφή μαύρου υπολείμματος. Το μέγεθος της αναγωγής αυτής εξαρτάται από την ποσότητα και από το μήκος κύματος του φωτός που απορροφάται, για να δημιουργήσει έτσι μια σειρά περιοχών με απόχρωση από το γκρι μέχρι το μαύρο, που χαρακτηρίζουν το αρνητικό. Όταν τελειώσει η εμφάνιση, η φωτογραφική διάλυση περιέχει ακόμα βρωμιούχο άργυρo, ο οποίος, για να μην αντιδράσει επιπλέον όταν εκτεθεί στο φως, απομακρύνεται με το βύθισμα του φιλμ σε διάλυμα θειώδους νατρίου Νa₂S₂Ο₃ (σταθεροποίηση), το οποίο έχει την ιδιότητα να τον διαλύει χωρίς να αλλοιώνει τον άργυρο που έχει υποστεί αναγωγή. Τα χαρακτηριστικά της εμφάνισης, η θερμοκρασία και ο χρόνος παραμονής του αρνητικού στο λουτρό, εξαρτώνται από τον τύπο του ευπαθούς υλικού. Η ψηλή θερμοκρασία δίνει εικόνες με μεγαλύτερη αντίθεση, τείνει όμως να μεγαλώσει ταυτόχρονα τους κόκκους, δηλαδή τους κρυστάλλους του βρωμιούχου υλικού. Οι τύποι υλικών εμφάνισης είναι κατά συνέπεια πολλοί και κάθε κατασκευαστής υποδεικνύει ως βάση τον καταλληλότερο για τα δικά του φιλμ. Υπάρχουν υλικά εμφάνισης που τείνουν να μειώσουν τις αντιθέσεις και άλλα που τις ισορροπούν. Τα τελευταία αυτά χρησιμοποιούνται για την αυτόματη εμφάνιση γιατί, εκτός των άλλων, η σύγχρονη τεχνική επιδιώκει όλο και περισσότερο να επιτύχει εξαιρετικά λεπτούς κόκκους. Όταν το αρνητικό εμφανιστεί, βυθίζεται σε λουτρό σταθεροποίησης και κατόπιν υποβάλλεται σε άφθονη πλύση. Μετά την ξήρανση (στέγνωμα), που μπορεί να γίνει στη θερμοκρασία του περιβάλλοντος ή σε ειδικά στεγνωτήρια με εξαερισμό και ηλεκτρική θέρμανση, το αρνητικό είναι έτοιμο να δώσει νέα αντίγραφα. Τα αντίγραφα επιτυγχάνονται εξ επαφής ή σε μεγέθυνση. Η εξ επαφής εκτύπωση γίνεται με την τοποθέτηση του αρνητικού και του χαρτιού, που έχει αντίθεση σύμφωνη με την πυκνότητα του αρνητικού, σε ειδικό πιεστήριο τοποθετημένο σε ειδική ερμητική θήκη, όπου υπάρχει μια φωτεινή πηγή. Αφού εκτεθεί στο φως για ορισμένο χρονικό διάστημα, ανάλογα με την πυκνότητα του αρνητικού και τον τύπο του χαρτιού που χρησιμοποιείται, το χαρτί εμφανίζεται, σταθεροποιείται, πλένεται και στεγνώνεται όπως και το αρνητικό. Η μεγέθυνση επιτυγχάνεται με την τοποθέτηση του αρνητικού στην ειδική συσκευή προβολής, κατά κανόνα κατακόρυφη, που προβάλλει την αρνητική εικόνα σε μεγέθυνση πάνω στο φωτοπαθές φύλλο χαρτιού. Σήμερα, στα μεγάλα εργαστήρια, οι εργασίες εμφάνισης και εκτύπωσης αυτοματοποιήθηκαν, τα αρνητικά εμφανίζονται ρυθμικά, σταθεροποιούνται, πλένονται, στεγνώνουν. Η εκτύπωση ακολουθεί την ίδια διαδικασία, ενώ μηχανήματα εκτύπωσης με φωτοκύτταρα ρυθμίζουν τον χρόνο έκθεσης. φωτογραφική μηχανή. Το οπτικο-μηχανικό όργανο με το οποίο σχηματίζονται επάνω στο ευπαθές υλικό οι εικόνες, είναι η φωτογραφική μηχανή ή συσκευή. Ουσιαστικά αποτελείται από έναν σκοτεινό θάλαμο: στη μια πλευρά του προσαρμόζεται το οπτικό μέρος (αντικειμενικός) και στην αντίθετη πλευρά τοποθετείται το φωτοευπαθές υλικό. Άλλο απαραίτητο στοιχείο της μηχανής είναι ο φωτοφράκτης, το όργανο που όταν ανοιγοκλείνει ρυθμίζει τον χρόνο έκθεσης του ευπαθούς υλικού στο φως. Αντικειμενικός της φωτογραφικής μηχανής. Τα χαρακτηριστικά του οπτικού συστήματος (με συντομία θα αναφέρεται: αντικειμενικός), το οποίο προσαρμόζεται στη συσκευή, προσδιορίζουν τα φωτογραφικά αποτελέσματα. Για την πλήρη λύση των προβλημάτων σχεδίασης και κατασκευής που απαιτεί η παραγωγή ενός καλού αντικειμενικού (και επομένως το κόστος του) πρέπει να μελετηθεί η διαδικασία σχηματισμού των εικόνων, καθώς και οι αναπόφευκτες εκτροπές του φωτός που προκαλεί το σύστημα. Οι εκτροπές αυτές είναι μηδενικές για τη φωτεινή ακτίνα που διέρχεται από τον οπτικό άξονα του φακού και θεωρούνται πρακτικά αμελητέες για όλες τις ακτίνες που διέρχονται σε μικρή απόσταση από τον άξονα και είναι παράλληλες ή με ελαφρά κλίση προς αυτόν. Στην πράξη, μπορεί να θεωρηθεί ικανοποιητικά απαλλαγμένη από εκτροπές η κεντρική περιοχή του φακού. Με τον σκοπό vα αξιοποιηθεί μόνο η κεντρική περιοχή ενός φακού ή ενός οπτικού συστήματος, χρησιμοποιούνται τα διαφράγματα που επιτρέπουν να περιοριστεί κατά βούληση το ομοκεντρικό με τον άξονα του συστήματος μέρος του αντικειμενικού (άνοιγμα). Είναι προφανές ότι με τη χρησιμοποίηση του αντικειμενικού μόνο σε μια μικρή κυκλική ζώνη, ομοκεντρική με τον οπτικό άξονα, εξουδετερώνεται το μεγαλύτερο μέρος των εκτροπών, αλλά περιορίζεται αισθητά η ποσότητα του φωτός που εισχωρεί στον σκοτεινό θάλαμο. Από αυτό προκύπτει η ανάγκη εφαρμογής αντικειμενικών συστημάτων απαλλαγμένων κατά το δυνατόν από σφάλματα εκτροπών, όχι μόνο στην κεντρική περιοχή, αλλά σε μια αρκετά εκτεταμένη επιφάνεια, δηλαδή αντικειμενικών μεγάλου ανοίγματος. Η χρήση γυαλιών με ειδική σύνθεση και ειδικά οπτικά χαρακτηριστικά, καθώς και η σχεδίαση που βελτιώνεται συνέχεια, έδωσαν τη δυνατότητα να παράγονται σήμερα αντικειμενικοί φωτογραφικών μηχανών απαλλαγμένοι από σφάλματα εκτροπών (απλανητικοί). Τα κύρια χαρακτηριστικά ενός αντικειμενικού συστήματος φωτογραφικής μηχανής (που αναφέρονται συμβατικά σε αντικείμενα τα οποία βρίσκονται σε άπειρη απόσταση από τον αντικειμενικό) είναι η εστιακή του απόσταση, δηλαδή η απόσταση μεταξύ της εστίας του φακού (και ανάλογα για ένα πιο σύνθετο οπτικό σύστημα), που λειτουργεί ως αντικειμενικός, και της κορυφής του φακού. Η σχέση d/f μεταξύ της διαμέτρου εισόδου (άνοιγμα) του αντικειμενικού και της εστιακής απόστασης f καλείται σχετικό άνοιγμα και είναι ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά, επειδή από αυτό εξαρτάται η φωτεινότητα: δηλαδή αν ο αντικειμενικός έχει άνοιγμα f: 11, αυτό σημαίνει ότι η διάμετρος του ανοίγματος είναι 11 φορές μικρότερη από την εστιακή απόσταση. Η διαφάνεια, που υποδεικνύεται με Τ και αντιστοιχεί στη σχέση μεταξύ της φωτεινής ροής που προσπίπτει και διέρχεται από τον αντικειμενικό είναι ο άλλος παράγοντας από τον οποίο εξαρτάται η φωτεινότητα 1 και δίνεται από τον τύπο: Η γωνία του πεδίου, ή απλώς πεδίο, ενός αντικειμενικού είναι η γωνία μέσα στην οποία πρέπει να βρίσκεται το αντικείμενο, ώστε το είδωλό του να μην παρουσιάζει σφάλματα εκτροπών. Κατά συνέπεια, οι αντικειμενικοί υποδιαιρούνται σε συνήθεις, μεγάλης γωνίας και τηλεφακούς, ανάλογα με τη σχέση μεταξύ της εστιακής τους απόστασης και της ικανότητας να καλύπτουν με ευχέρεια ένα ορισμένο σχήμα και επομένως ανάλογα με τη γωνία που είναι ικανοί να δεχτούν. Κατά συνέπεια θα χρησιμοποιηθεί ένας αντικειμενικός ευρυγώνιος, όταν πρέπει να καλυφθεί μια μεγάλη γωνία, όπως π.χ. στις φ. εσωτερικών, κατά κανόνα, ή και στις αρχιτεκτονικές φ. Ο τηλεφακός θα χρησιμοποιηθεί όταν, εξαιτίας της μικρής γωνίας που αγκαλιάζει, χρειάζεται να επιτύχουμε μια σχετικά μεγάλη εικόνα ενός αντικειμένου, το οποίο δεν είναι δυνατόν πρακτικά να πλησιάσουμε. Επίσης, πρέπει να σημειωθεί ότι το βάθος εστίασης του πεδίου είναι ένας άλλος ουσιώδης παράγοντας του οπτικού συστήματος που συνδέεται με το σχετικό άνοιγμα. Αν για παράδειγμα, ένα αντικείμενο εστιαστεί σε 2 μ. με άνοιγμα Α: 3,5, το ίδιο αντικείμενο δεν θα είναι πλέον εστιασμένο σε 1,50 ή σε 2,50 μ. Αντίθετα, με μικρότερο άνοιγμα, π.χ. f:8, θα είναι ικανοποιητικά εστιασμένο (εκτός από τα 2 μ.) στα 1,50 μ., στα 3 μ. και ακόμα περισσότερο. Η αναλογία όμως αυτή εξαρτάται και από την εστιακή απόσταση του αντικειμενικού, με την έννοια ότι ένας αντικειμενικός μικρής εστιακής απόστασης έχει αναλογικά μεγαλύτερο βάθος εστίασης από έναν άλλον μεγάλης εστιακής απόστασης. Από αυτό προκύπτει και η μεγάλη σημασία του διαφράγματος, που αποτελείται συνήθως από ομοκεντρικά μεταλλικά ελάσματα, τα οποία, όταν στρέφονται μέσω ενός δακτυλίου, αυξομειώνουν την ωφέλιμη διάμετρο του αντικειμενικού. Ας σημειωθεί ότι, πέρα από κάθε γεωμετρικό υπολογισμό, ένας αντικειμενικός με μέγιστο π.χ. άνοιγμα f: 3,5 θα δώσει στην πράξη εικόνες με υψηλότερη διαχωριστική ικανότητα και επομένως καθαρότερες από έναν αντικειμενικό με μέγιστο σχετικό άνοιγμα f:1,2 και διάφραγμα f:3,5. Όσον αφορά το βάθος εστίασης, πρέπει να σημειωθεί ότι για κάθε αντικειμενικό, ο οποίος εστιάζεται στο άπειρο, υπάρχει μία απόσταση, η λεγόμενη υπερεστιακή απόσταση, τέτοια ώστε να έχουμε εικόνες ικανοποιητικής καθαρότητας για όλα τα αντικείμενα που βρίσκονται πέρα από αυτήν. Στο γεγονός αυτό στηρίζεται η δυνατότητα κατασκευής φωτογραφικών μηχανών με αντικειμενικούς σταθερής εστίας. Επειδή ο αντικειμενικός αποτελείται από περισσότερους του ενός φακούς, συνηθίζεται να διακρίνουμε συμμετρικούς και ασύμμετρους τύπους, ανάλογα με το αν η διάταξη των φακών από το ένα και από το άλλο μέρος του διαφράγματος είναι ή όχι συμμετρική. Στην αρχή συνηθέστεροι ήταν οι συμμετρικοί τύποι, αργότερα όμως υιοθετήθηκαν σε παγκόσμια σχεδόν κλίμακα οι ασύμμετροι τύποι, οι οποίοι, ανάλογα με τις δυνατότητες των κατασκευαστών, επιτρέπουν τη μέγιστη δυνατή διόρθωση των διαφόρων εκτροπών με το μέγιστο σχετικό άνοιγμα. Η διατομή ενός αντικειμενικού παρουσιάζει συχνά πολλούς φακούς συγκολλημένους μεταξύ τους, έτσι ώστε, αν αντικατασταθούν από ενιαίο φακό, ο γεωμετρικός τύπος θα παραμείνει αμετάβλητος. Η χρήση διαφορετικών γυαλιών, με αντίστοιχους διαφορετικούς δείκτες διάθλασης, εξουδετερώνει τις αποκλίσεις των επιμέρους ακτινοβολιών που αποτελούν το φως: για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται τα γυαλιά φλιντ και τα κράουν. Σήμερα, με πρωτοβουλία Ιαπώνων κατασκευαστών, επανεξετάζεται ο συμμετρικός τύπος, επειδή υπάρχει η δυνατότητα κατασκευής γυαλιών που επιτρέπουν το μέγιστο σχετικό άνοιγμα με μια εξαιρετική χρωματική διόρθωση. Οι φακοί ανάλογα με την εστιακή απόσταση χωρίζονται σε 3 μεγάλες κατηγορίες. – Ευρυγώνιοι. Στην κατηγορία ανήκουν οι φακοί 24, 28 και 35 χιλιοστών με αντίστοιχη γωνία οράσεως 64, 75 και 83 μοίρες. Χρησιμοποιούνται για να καλύψουν ανάλογα με τις ανάγκες μεγάλες γωνίες λήψης. Στην ίδια ομάδα ανήκει και η υποκατηγορία των υπευρυγώνιων 20 και 17 χιλιοστών (94 και 104 μοίρες), καθώς και ο φακός μάτι ψαριού 180 μοιρών. – Τηλεφακοί μεσαίου μεγέθους. Περιλαμβάνουν τις εστιακές αποστάσεις 80, 100, 135 και 200 χιλιοστά. Είναι οι περισσότερο χρησιμοποιούμενοι φακοί. Στην κατηγορία των τηλεφακών ανήκουν και οι φακοί 500 και 1.000 χιλιοστών με περισσότερο εξειδικευμένη χρήση αλλά και πολύ μεγαλύτερο κόστος. Χωριστή κατηγορία φακών είναι οι μεταβλητής εστιακής απόστασης ή zoom. Συνήθως υπάρχουν τα μεγέθη 80-210, 100-300, 350-1.200, 35-135, 35-105, 21-35, 28-70, 28-200 χιλιοστά κλπ. Τύποι φωτογραφικών μηχανών. Οι διαφορές καθορίζονται κυρίως από το μέγεθος του αρνητικού και τις ειδικές ευκολίες. Η κατάταξη έχει ως εξής: – Απλές μηχανές. Διαθέτουν μόνον στοιχειώδεις ευκολίες για τις βασικές ρυθμίσεις. Ο φακός συνήθως είναι σταθερά εστιασμένος στο άπειρο, ενώ ο ενσωματωμένος χρονομηχανισμός δεν επιτρέπει παρά μόνο τις αναγκαίες ρυθμίσεις για λήψεις με έντονη ηλιοφάνεια και μειωμένο φωτισμό (συννεφιά και σκιά). Σε μερικές περιπτώσεις υπάρχει δυνατότητα ο φακός να εστιάζει στο θέμα με σχετική ακρίβεια χρησιμοποιώντας αντί για την καθιερωμένη κλίμακα μέτρων, σύμβολα, όπως για παράδειγμα ένας άνθρωπος για κοντινές λήψεις, δυο ή τρεις άνθρωποι για μεγαλύτερες αποστάσεις. Δέχονται φίλμ τύπου 135 και 126. – Τηλεμετρικές μηχανές τύπου 35 χιλιοστών. Αποτελούν την εξέλιξη της μηχανής LEICA που παρουσίασε το γερμανικό εργοστάσιο πριν από τον B’ Παγκόσμιο πόλεμο. Διαθέτει χαρακτηριστικά από τις απλές μηχανές, αλλά και από τις ρεφλέξ. Η εστίαση του φακού γίνεται μέσα από χωριστό μηχανισμό συνδεδεμένο με τηλέμετρο. Οι φακοί ανάλογα με την τιμή είναι σταθεροί, συνήθως 40 ή 50 χιλιοστά, ή εναλλάξιμοι καλύπτοντας τα μεγέθη 35, 50 και 135 χιλιοστά. Διαθέτουν επίσης εξελιγμένο σύστημα εκφώτισης. Έτσι οι χρόνοι και τα διαφράγματα ρυθμίζονται αυτόματα από τα ενσωματωμένα ηλεκτρονικά κυκλώματα. Σε αρκετές περιπτώσεις ο φωτογράφος επιλέγει το διάφραγμα και η μηχανή αντίστοιχα τον χρόνο (ταχύτητα) λήψης. Δέχονται φίλμ τύπου 135. – Αυτόματης εστίασης. Η εξέλιξη της τεχνολογίας επέτρεψε να ενσωματωθούν στις σύγχρονες φωτογραφικές μηχανές συστήματα που επιτρέπουν, εκτός από την ταχύτατη ρύθμιση διαφραγμάτων και ταχύτητας, και τη ρύθμιση της εστίασης. Η βασική φιλοσοφία στηρίζεται στο ότι ένα εξελιγμένο ηλεκτρονικό σύστημα βλέπει το θέμα, υπολογίζει την απόσταση και σε ελάχιστα δευτερόλεπτα ρυθμίζει αντίστοιχα τον φακό, όπως θα έκανε και ο φωτογράφος, αλλά σε πολύ περισσότερο χρόνο. Η νέα τεχνική συνοδεύει ουσιαστικά όλες τις σύγχρονες μικρές μηχανές και αρκετές ρεφλέξ. – Μηχανές μονοοπτικές ρεφλέξ. Χωρίζονται σε 2 κατηγορίες, τις 35 χιλιοστών με αρνητικό 24x36 χιλιοστά και τις τύπου 120 με αρνητικό 4,5x6,6x6 και 6x7 εκ. Οι πρώτες είναι και οι πλέον δημοφιλείς, γιατί συγκεντρώνουν τα περισσότερα πλεονεκτήματα μαζί με το σχετικά μικρό βάρος. Αντίθετα, οι 120 προσφέρουν συγκριτικά πολύ καλύτερα αποτελέσματα, λόγω μεγέθους αρνητικού, αλλά είναι περισσότερο δύσχρηστες, και γι’ αυτό η χρήση τους περιορίζεται συνήθως στο στούντιο. Κοινό χαρακτηριστικό και για τους δύο τύπους μηχανών είναι ότι εστίαση, φωτομέτρηση και φωτογράφιση γίνονται πάντα μέσα από τον ίδιο φακό. Η λύση αυτή επιτρέπει εύκολη σκόπευση και ακριβέστατη φωτομέτρηση. Επίσης, η εναλλαγή των φακών παρέχει τη δυνατότητα στον φωτογράφο να επιλέξει τον περισσότερο κατάλληλο για κάθε περίπτωση φακό, καλύπτοντας έτσι τις ανάγκες από τον υπερευρυγώνιο έως και τον ισχυρότερο τηλεφακό. Θα πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν και οι διοπτικές ρεφλέξ, αυτές δηλαδή που διαθέτουν χωριστούς φακούς για τη λήψη και τη σκόπευση. Ο τύπος αυτός τείνει να εκλείψει. – Επαγγελματικές μηχανές στούντιο. Στη θέση του φίλμ δέχονται φωτογραφικές πλάκες διαστάσεων συνήθως 10,2x12,7 εκ. Διαθέτουν αρκετά ασυνήθιστα χαρακτηριστικά, όπως ενσωματωμένη φυσούνα και ειδική βάση στήριξης. Χρησιμοποιούνται αποκλειστικά σε εσωτερικούς χώρους, λόγω του μεγάλου βάρους, αλλά και της εξαιρετικά υψηλής ποιότητας αρνητικού ή διαφάνειας, πράγμα που τις καθιστά ιδανικές σε μεγενθύσεις και γενικά στην επαγγελματική χρήση. – Μινιατούρες. Στην κατηγορία αυτή συμπεριλαμβάνονται η μηχανές με αρνητικό συνήθως 8x11 χιλιοστά. Ανήκουν και αυτές στην κατηγορία μηχανών τσέπης, αλλά η ακρίβεια της κατασκευής τους, σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα δεν έχουν καμιά σχέση με τις μέχρι πριν από λίγα χρόνια γνωστές μηχανές τύπου 110. Οι μινιατούρες διαθέτουν φακό με ρυθμιζόμενα διαφράγματα και ταχύτητες. Σε μερικές περιπτώσεις ρυθμιζόμενη είναι και η εστίαση. Η χρήση τους ξεφεύγει από τις μέσες απαιτήσεις του ερασιτέχνη. Τα φίλτρα. Πολύ σημαντικά είναι τα έγχρωμα φίλτρα, δηλαδή διαφανείς δίσκοι από έγχρωμα υλικά, που τοποθετούνται προ του αντικειμενικού, με σκοπό να διορθωθούν οι τόνοι της εικόνας, η ένταση των αντιθέσεων ή να πραγματοποιηθούν ειδικές εντυπώσεις. Η λειτουργία των φίλτρων είναι απλή: σύμφωνα με το χρώμα τους απορροφούν ορισμένες φωτεινές ακτινοβολίες, ενώ επιτρέπουν το πέρασμα σε όλες τις άλλες. Τα διορθωτικά φίλτρα διορθώνουν την απόδοση των τόνων της εικόνας: υπάρχουν φίλτρα κίτρινα (που σκιάζουν το μπλε) και κιτρινοπράσινα (που σκιάζουν το μπλε και το κόκκινο). Ως φίλτρα αντίθεσης χρησιμοποιούνται κυρίως τα υπεριώδη, που εξουδετερώνουν τις υπεριώδεις ακτινοβολίες και είναι ενδεικτικά για υψόμ. πάνω από 1.800 μ.· τα υπέρυθρα, που φωτίζουν το ερυθρό και το υπέρυθρο, το πράσινο των φυτών και της χλόης και σκιάζουν όλα τα άλλα χρώματα (κατάλληλα για φ. υπέρυθρου και για ειδικούς επιστημονικούς σκοπούς)· τα φίλτρα πόλωσης, που εξουδετερώνουν την ανάκλαση των λείων επιφανειών. Σε ό,τι αφορά τα άλλα έγχρωμα φίλτρα, οι χρωμοαπορροφητικές ιδιότητες είναι, σε γενικές γραμμές, οι εξής: ένα κόκκινο φίλτρο απορροφά το πράσινο και το μπλε· ένα γαλάζιο το πορτοκαλί και το κόκκινο· ένα πράσινο το κόκκινο και το μπλε. Με τη χρήση των φίλτρων αυτών, που απορροφούν ένα μέρος του φωτός που προσπίπτει, είναι απαραίτητη η αύξηση του χρόνου έκθεσης. Ως προς τα κατασκευαστικά χαρακτηριστικά, τα φίλτρα μπορεί να είναι από ζελατίνα, από φιλμ ζελατίνας (συγκολλημένο μεταξύ δύο πλακών οπτικού κρυστάλλου) ή από χρωματισμένο οπτικό κρύσταλλο. έγχρωμη φ. Το μόνο πραγματικά αποτελεσματικό σύστημα παραγωγής έγχρωμων εικόνων είναι η τριχρωμία: ολόκληρη η σειρά των φυσικών χρωμάτων μπορεί να αναλυθεί σε 3 βασικά χρώματα, τα οποία, με τη σειρά τους, είναι δυνατόν να συνδεθούν και να αποδώσουν τα φυσικά χρώματα. Υπάρχουν 2 τριάδες βασικών χρωμάτων: κίτρινο, βαθύ κόκκινο και κυανοπράσινο (σύνθεση αφαιρετική)· κόκκινο, πράσινο και μπλε - ιώδες (σύνθεση αθροιστική). Τα αθροιστικά συστήματα εγκαταλείφθηκαν αμέσως μετά τις πρώτες προσπάθειες. Τα πρώτα συστήματα παραγωγής έγχρωμης φ. που εφαρμόστηκαν πρακτικά απαιτούσαν τη χρήση ειδικών φωτογραφικών μηχανών, στις οποίες τα 3 βασικά χρώματα διαχωρίζονταν και, με ένα σύστημα φίλτρων και κατόπτρων, αποστέλλονταν να προσβάλουν 3 διαφορετικά αρνητικά. Τα 3 αυτά αρνητικά χρωματίζονται με τα 3 βασικά χρώματα ύστερα από διάφορες χημικές επεξεργασίες (λουτρά τονισμού): με αλλεπάλληλη τοποθέτηση των αρνητικών επιτυγχάνεται μια εικόνα της οποίας τα χρώματα ανταποκρίνονται στα πραγματικά του αντικειμένου. Σήμερα, η παραγωγή έγχρωμων φ. βασίζεται αποκλειστικά στην επιλογή χρωμάτων με διάφορα διαδοχικά φίλτρα και στη χρησιμοποίηση ενός μόνο αρνητικού, πάνω στο οποίο υπάρχουν 3 στρώματα ζελατίνας, το καθένα ευαίσθητο σε ένα από τα βασικά χρώματα. Στη διάλυση κάθε στρώματος ανακατεύεται μία διαφορετική ουσία, το συνδετικό, έργο του οποίου είναι να σχηματίσει τα βασικά χρώματα κατά τη χρωμογενή εμφάνιση. Με τη μέθοδο αυτή, που είναι εξαιρετικά πρακτική και εφαρμόσιμη με οποιαδήποτε φωτογραφική μηχανή, της οποίας ο αντικειμενικός έχει χρωματική διόρθωση, επιτυγχάνονται έγχρωμες εικόνες, τόσο με το σύστημα της αναστροφής, όσο και με το σύστημα αρνητικού - θετικού. Το σύστημα αναστροφής προβλέπει τις ακόλουθες επεξεργασίες: φωτογράφιση του αντικειμένου· εμφάνιση, η οποία δίνει ένα κοινό άχρωμο αρνητικό· έκθεση του φιλμ εκ νέου σε διάχυτο φως, που προσβάλλει τον βρωμιούχο άργυρο, ο οποίος δεν έπαθε αναγωγή κατά την πρώτη εμφάνιση· διαδοχική εμφάνιση σε χρωστικό λουτρό (χρωμογενής εμφάνιση)· λουτρό καθαρισμού για την απομάκρυνση του αργύρου που έπαθε αναγωγή· λουτρό σταθεροποίησης για την απομάκρυνση του βρωμιούχου αργύρου που δεν έχει προσβληθεί. Με τη μέθοδο αυτή είναι δυνατή η παραγωγή ενός μόνο αντιτύπου του αντικειμένου που φωτογραφείται (διαφάνεια ή σλάιντ). Αντίθετα, η μέθοδος αρνητικού - θετικού περιλαμβάνει τις ακόλουθες επεξεργασίες: φωτογράφιση του αντικειμένου, χρωμογενή εμφάνιση, λουτρό καθαρισμού και λουτρό σταθεροποίησης. Eπιτυγχάνεται έτσι ένα αρνητικό, του οποίου κάθε τμήμα είναι χρωματισμένο με τα συμπληρωματικά χρώματα του αντίστοιχου αντικειμένου. Η εκτύπωση του θετικού πραγματοποιείται με επεξεργασίες ανάλογες με αυτές του αρνητικού. Έγχρωμα φιλμ. Τα έγχρωμα φίλμ, ανάλογα με την ευαισθησία τους, κατατάσσονται στις εξής κατηγορίες: – 25-50 ASA είναι τα χαμηλής ευαισθησίας και προσφέρονται για μεγάλες μεγεθύνσεις. – 100-200 ASA θεωρούνται τα μέσης έως και μεγάλης σχετικά ευαισθησίας. Τα προτιμούν οι περισσότεροι φωτογράφοι, γιατί συνδυάζουν μικρό κόκκο και ικανοποιητικές επιδόσεις σε χαμηλό φως. – 400-1.000 ASA. Είναι τα φίλμ υψηλής ευαισθησίας, κατάλληλα για συνθήκες με ελάχιστο φως. Στην ίδια κατηγορία ανήκουν και όλα τα άλλα με υψηλότερη ευαισθησία, όπως 1.600 και 3.200 ASA. επιστημονική φ. Με την ιδιότητά της vα αποτελεί καταγραφικό και αποδεικτικό στοιχείο και εξαιτίας της ευαισθησίας των φωτογραφικών διαλύσεων σε ακτινοβολίες μήκους κύματος εκτός της περιοχής του ορατού φωτός, η φ. χρησιμοποιήθηκε πολύ γρήγορα σε πολλούς και διάφορους επιστημονικούς κλάδους. Παράλληλα με τη φωτογραφική αποτύπωση φαινομένων που παρουσιάζουν επιστημονικό ενδιαφέρον –τα οποία αν και απαιτούν ιδιαίτερα τεχνάσματα, δεν ξεφεύγουν όμως από τον τομέα της συνήθους φωτογραφικής τεχνικής– αναπτύχθηκαν φωτογραφικές μέθοδοι, ειδικά μελετημένες συσκευές και ευαίσθητα υλικά, ικανά να καταγράφουν φαινόμενα ειδικών κατηγοριών. Πρώτη, κατά χρονολογική σειρά, είναι η αστρονομική φ., της οποίας η ανάπτυξη συνδέεται κατά μεγάλο μέρος με την παραγωγή φωτογραφικών υλικών μεγάλης ευαισθησίας και πολύ λεπτών κόκκων. Τα προσόντα αυτά, μαζί με τη δυνατότητα αρκετά μεγάλων χρόνων έκθεσης, οπότε τα αποτελέσματα προστίθενται το ένα επάνω στο άλλο, επέτρεψαν την καταγραφή, πάνω στη φωτογραφική πλάκα, ουράνιων σωμάτων που δεν φαίνονται με γυμνό μάτι. Στην αστρονομική φ. προστέθηκε γρήγορα και η φ. του συνηθισμένου μικροσκοπίου (μικροφωτογραφία), στην αρχή ασπρόμαυρη και πολύ αργότερα έγχρωμη. Το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο βασίζεται στη χρησιμοποίηση ακτινοβολιών διαφορετικών από εκείνες που αποτελούν το φως. Εδώ τα αντικείμενα δεν προσβάλλονται από μία φωτεινή ακτινοβολία, αλλά από μία δέσμη ηλεκτρονίων, τα οποία σχηματίζουν ένα είδωλο του αντικειμένου, που είναι δυνατόν να φωτογραφηθεί (ηλεκτρονική μικροφωτογραφία). Μια σημαντικότατη επέκταση του πεδίου εφαρμογών της φ. είναι η φ. ακτίνων X ή ραδιογραφία, πολύ διαδεδομένη και γνωστή. Ανάλογη με τη ραδιογραφία είναι και η φ. που χρησιμοποιεί ακτίνες γ και β που παράγονται από τα βήτατρα. Οι ακτίνες αυτές, επειδή έχουν μεγάλη διεισδυτική ικανότητα προσφέρονται για τον έλεγχο μεταλλικών αντικειμένων, που είναι ουσιαστικά αδιαπέραστα από τις ακτίνες X. Στον τομέα της φ., που χρησιμοποιεί ακτινοβολίες μήκους κύματος μικρότερου από τις ακτινοβολίες του ορατού φωτός, ανήκει επίσης και η φ. υπεριωδών ακτίνων ή φωτός του Γουντ, που έχει ευρεία εφαρμογή στην εξακρίβωση πλαστών έργων τέχνης ή εγγράφων, γραμματοσήμων αξίας κλπ., στις επιστημονικές έρευνες της αστυνομίας, στη φασματοσκοπία, σε ορυκτολογικές και παλαιοντολογικές έρευνες και, τέλος, στις βιολογικές μελέτες (π.χ. φαινόμενα φθορισμού που παρουσιάζονται σε μερικούς ζώντες οργανισμούς από τις υπεριώδεις ακτίνες). Η ευαισθησία του φωτογραφικού υλικού σε ακτινοβολίες μήκους κύματος μεγαλύτερου του ορατού φωτός επιτρέπει φ. με υπέρυθρες ακτίνες, χρήσιμες για την αποκάλυψη αντικειμένων που καλύπτονται από ομίχλη (κυρίως για στρατιωτικούς σκοπούς), εικόνων και αντικειμένων που δεν φαίνονται με γυμνό μάτι (π.χ. πίνακες ζωγραφισμένοι ο ένας κάτω από τον άλλο στον ίδιο μουσαμά, απανθρακωμένα έγγραφα κλπ.) ή στην παθολογία των φυτών, στη δασοκομία (αναγνώριση των φυτικών ειδών από αεροφωτογραφίες) και στην ιατρική (μελέτη της κυκλοφορίας του αίματος, επισήμανση αρτηριακών θρομβώσεων κλπ.). Ευπαθείς διαλύσεις που παράγονται με ειδικές προφυλάξεις χρησιμοποιούνται στην πυρηνική φυσική προκειμένου να μελετηθούν οι ιδιότητες ηλεκτροφορτισμένων σωματιδίων. Στην περίπτωση αυτή αποτελούνται ουσιαστικά από κόκκους βρωμιούχου αργύρου, με μικρές ποσότητες άλλων ουσιών, που διασκορπίζονται σε ζελατίνα. Με τη διέλευση ενός ηλεκτροφορτισμένου σωματιδίου προσβάλλονται οι κόκκοι που το σωματίδιο συναντά στη διαδρομή του, ανάλογα με ό,τι συμβαίνει με μια φωτεινή ακτίνα που προσπίπτει σε φωτοπαθή διάλυση. Μετά την εμφάνιση και τη σταθεροποίηση, η πλάκα δείχνει το ίχνος του σωματιδίου που τη διέσχισε· επειδή όμως το ίχνος αυτό είναι εξαιρετικά λεπτό, οι πυρηνικές διαλύσεις, που στρώνονται σε γυάλινη πλάκα εξετάζονται στο μικροσκόπιο. Οι πυρηνικές διαλύσεις διαφέρουν από τις φωτογραφικές σε δύο σημαντικά χαρακτηριστικά: το μεγαλύτερο πάχος τους και τις μικρότερες διαστάσεις των κόκκων. Ο πρώτος παράγοντας επιτρέπει τη μελέτη αρκετά εκτεταμένων διαδρομών πάνω στην ίδια πλάκα, ο δεύτερος τον καθορισμό του ίχνους με μεγαλύτερη ακρίβεια. Επειδή στο μικροσκόπιο είναι εύκολο να εστιαστούν σημεία σε διάφορα βάθη της διάλυσης, προκύπτει η δυνατότητα παρακολούθησης του ίχνους και εκτέλεσης μετρήσεων επάνω σε αυτό (π.χ. μήκος, μαύρισμα, καμπυλότητα κλπ.). Από τις μετρήσεις αυτές υπολογίζονται οι ιδιότητες των σωματιδίων που προκάλεσαν τα ίχνη (ενέργεια, ταχύτητα, μάζα, φορτίο κλπ.). Πυρηνικές διαλύσεις χρησιμοποιούνται π.χ. για τη μελέτη των κοσμικών ακτίνων. Στην περίπτωση αυτή το ευπαθές υλικό αποστέλλεται σε μεγάλα ύψη με τη βοήθεια κατάλληλων μέσων (αερόστατα, πύραυλοι κλπ.) και κατόπιν περισυλλέγεται· παρόμοιες διαλύσεις χρησιμοποιούνται επίσης στο εργαστήριο και συμβάλλουν αποτελεσματικά στην ανακάλυψη πολυάριθμων σωματίδιων και αντι-σωματίων. Η αεροφωτογραφία, εκτός από τον τομέα των αποτυπώσεων του εδάφους εφαρμόζεται για γεωλογικούς και τοπογραφικούς σκοπούς, στον τομέα της στρατιωτικής και αρχαιολογικής αναγνώρισης, όταν ελαφρές διαφορές στην απόχρωση της βλάστησης οδηγούν στην αναγνώριση υπόγειων έργων ή ερειπίων που καλύφτηκαν από το έδαφος. Πρόσφατες εφαρμογές της αεροφωτογραφίας αφορούν επίσης τη μετεωρολογία, επειδή οι φ. που μεταδίδουν οι τεχνητοί δορυφόροι δίνουν στοιχεία για τη λεπτομερή μελέτη των ατμοσφαιρικών διαταραχών. Ιδιαίτερη θέση κατέχουν, ως φωτογραφική τεχνική, η στροβοσκοπική φ. και η χρονοφωτογραφία, που χρησιμοποιούνται στη μελέτη σχεδίασης και ελέγχου κινουμένων μερών σε διάφορες μηχανές, (κραδασμοί δονήσεις, ελαστικές κινήσεις κλπ.). Οι φ. αυτού του τύπου επιτρέπουν την παρατήρηση του αντικειμένου κατά τις διάφορες φάσεις της κίνησής του, ακόμα και όταν αυτή είναι ταχύτατη, με την ακινητοποίηση της εικόνας σε διαδοχικές χρονικές στιγμές. Πιο συγκεκριμένα, η στροβοσκοπική παρατήρηση αναφέρεται σε φαινόμενο με περιοδική κίνηση, η χρονοφωτογραφική σε μη περιοδικά φαινόμενα. Photo CD: Εκτός από την παραδοσιακή έως σήμερα τεχνική καταγραφής στο φωτογραφικό φιλμ υπάρχει τώρα και μια νέα τεχνική. Πρόκειται για το Photo-CD, μια νέα φιλοσοφία η οποία επιτρέπει πλέον σε οποιαδήποτε φωτογραφία, αρνητικό ή διαφάνεια να μεταφερθεί και να καταγραφεί ηλεκτρονικά σε ένα δίσκο CD επιφανειακά όμοιο προς αυτούς που χρησιμοποιούμε εδώ και περίπου 10 χρόνια. Τα πλεονεκτήματα της νέας τεχνικής είναι πολλά και βασίζονται στο ότι χρησιμοποιώντας την κατάλληλη συσκευή, που δεν διαφέρει ουσιαστικά από το ψηφιακό πικάπ, μπορούμε να δούμε τις φωτογραφίες μας να προβάλλονται στην οθόνη οποιασδήποτε τηλεόρασης. Επίσης από τις 100 σχεδόν φωτογραφίες που χωράει κατά μέσο όρο κάθε δίσκος μπορούμε να επιλέξουμε οποιαδήποτε, πληκτρολογώντας τον αύξοντα αριθμό· επίσης να μεγενθύνουμε επιλεκτικά ένα μόνο μέρος της επιφάνειας ακόμη και να τυπώσουμε τη φωτογραφία σε ειδικό εκτυπωτή. Σε περισσότερο σύνθετες εφαρμογές με τη συνεργασία υπολογιστή κατάλληλου για την περίπτωση λογισμικού, η αρχική φωτογραφία είναι δυνατόν να βελτιωθεί συνολικά με επιλεκτική επέμβαση στην οξύτητά της, την αντίθεση και τα χρώματα. Το νέο μέσο εκτός ίσως από την ερασιτεχνική χρήση αναμένεται να βρει εφαρμογή ακόμη και σε περιπτώσεις όπως η οργάνωση φωτογραφικού αρχείου σε εφημερίδες, περιοδικά και σε όποιον οργανισμό ή επιχείρηση χρειάζεται κάτι αντίστοιχο. Έγχρωμη φωτογραφία των πηγών του Κολοράδο, παρμένη από το διαστημόπλοιο «Απόλλων 7», με συνηθισμένο φιλμ (αριστερά) και με ευαίσθητο στις υπέρυθρες ακτίνες (δεξιά). Έγχρωμη φωτογραφία των πηγών του Κολοράδο, παρμένη από το διαστημόπλοιο «Απόλλων 7», με συνηθισμένο φιλμ (αριστερά) και με ευαίσθητο στις υπέρυθρες ακτίνες (δεξιά). Η φωτογράφιση με υπεριώδεις ακτίνες βρίσκει ενδιαφέρουσες εφαρμογές στη φασματοσκοπία, στις ορυκτολογικές και παλαιοντολογικές έρευνες και στη βιολογία. Εδώ, το ίδιο αντικείμενο με κανονικό φως (αριστερά) και με υπεριώδες (δεξιά). Η φωτογράφιση με υπεριώδεις ακτίνες βρίσκει ενδιαφέρουσες εφαρμογές στη φασματοσκοπία, στις ορυκτολογικές και παλαιοντολογικές έρευνες και στη βιολογία. Εδώ, το ίδιο αντικείμενο με κανονικό φως (αριστερά) και με υπεριώδες (δεξιά). Ψηφιακή φωτογραφική μηχανή Nikon (φωτ. ΑΠΕ). Διάφοροι τύποι φωτογραφικών μηχανών και εξαρτημάτων που χρησιμοποιούνται για καλύτερη λήψη. Η επιστημονική φωτογραφία περέχει μεγάλη βοήθεια στην επιστημονική έρευνα. Εδώ, μακροφωτογραφία εντόμου, σε διάστάσεις πολύ μεγαλύτερες από το φυσικό τους μέγεθος. Ερασιτεχνική ψηφιακή φωτογραφική μηχανή (φωτ. ΑΠΕ). Τομή φωτογραφικής μηχανής. Διακρίνεται η όλη λειτουργία της φωτογράφισης. Μηχανή τύπου ρεφλέξ ενός αντικειμενικού με αυτόματη ρύθμιση των χρόνων εκθέσεως και στιγμομετρική σκόπευση της εικόνας: 1) αντικειμενικός 2) διάφραγμα 3) δακτύλιος ελέγχου 4) αυτοματισμός εκθέσεως 5) κύτταρο σεληνίου 6) πλαίσιο υποδοχής εξαρτημάτων 7) στιγμομετρικό πρίσμα 8) φακός 9) κινητό κάτοπτρο 10) φωτοφράκτης τύπου σύρτη 11) φιλμ 12) συμπιεστής του φιλμ H δυνατότητα των υπέρυθρων ακτίνων να διαπερνούν πυκνά στρώματα ομίχλης ή πάχνης και να διακρίνουν τη φύση των αντικειμένων που έχουν το ίδιο χρώμα με τις ορατές ακτινοβολίες εξηγεί την ευρύτατη χρήση της φωτογράφισης με υπέρυθρες ακτίνες σε στρατιωτικές και τοπογραφικές αναγνωρίσεις. Το ίδιο τοπίο φωτογραφημένο με συνηθισμένο φιλμ (αριστερά) και με φιλμ ευαίσθητο στις υπέρυθρες ακτίνες. Η στιγμή της δολοφονίας του βασιλιά της Γιουγκοσλαβίας Αλέξανδρου A’ και του Γάλλου υπουργού Εξωτερικών Μπαρτού, στη Μασσαλία, την 9η Οκτωβρίου 1934. H δυνατότητα των υπέρυθρων ακτίνων να διαπερνούν πυκνά στρώματα ομίχλης ή πάχνης και να διακρίνουν τη φύση των αντικειμένων που έχουν το ίδιο χρώμα με τις ορατές ακτινοβολίες εξηγεί την ευρύτατη χρήση της φωτογράφισης με υπέρυθρες ακτίνες σε στρατιωτικές και τοπογραφικές αναγνωρίσεις. Το ίδιο τοπίο φωτογραφημένο με συνηθισμένο φιλμ (αριστερά) και με φιλμ ευαίσθητο στις υπέρυθρες ακτίνες. Η στιγμή της δολοφονίας του Λι Χάρβεϊ Όσβαλντ, που είχε συλληφθεί με την κατηγορία της δολοφονίας του Τζον Κένεντι, στο Ντάλας (24 Νοεμβρίου 1963). Φωτογράφος εφοδιασμένος με μηχανή για μεγάλα βάθη, κατά τη διάρκεια εξερεύνησης στην Ερυθρά θάλασσα. Τέσσερις φωτογραφίες του ίδιου τοπίου παρμένες από το ίδιο σημείο με διαφορετικούς αντικειμενικούς φακούς: 65, 110, 250 και 350 χιλιοστών. Τα φίλτρα είναι βασικά στοιχεία στη φωτογράφιση. Το ίδιο θέμα έχει φωτογραφηθεί από το ίδιο σημείο και την ίδια στιγμή: χωρίς φίλτρο, με φίλτρο κίτρινο ανοιχτό, με κίτρινο σκούρο, με πορτοκαλί και με κόκκινο. Το γαλάζιο του ουρανού, στην τελευταία φωτογραφία, έχει σχεδόν απορροφηθεί. Τέσσερις φωτογραφίες του ίδιου τοπίου παρμένες από το ίδιο σημείο με διαφορετικούς αντικειμενικούς φακούς: 65, 110, 250 και 350 χιλιοστών. Τέσσερις φωτογραφίες του ίδιου τοπίου παρμένες από το ίδιο σημείο με διαφορετικούς αντικειμενικούς φακούς: 65, 110, 250 και 350 χιλιοστών. Τέσσερις φωτογραφίες του ίδιου τοπίου παρμένες από το ίδιο σημείο με διαφορετικούς αντικειμενικούς φακούς: 65, 110, 250 και 350 χιλιοστών. To βάθος εστίασης του πεδίου είναι αντιστρόφως ανάλογο προς το άνοιγμα του αντικειμενικού. Εδώ, το ίδιο θέμα φωτογραφημένο με όλο το άνοιγμα του διαφράγματος (πάνω) και με πολύ μικρότερο (κάτω). To βάθος εστίασης του πεδίου είναι αντιστρόφως ανάλογο προς το άνοιγμα του αντικειμενικού. Εδώ, το ίδιο θέμα φωτογραφημένο με όλο το άνοιγμα του διαφράγματος (πάνω) και με πολύ μικρότερο (κάτω). Γεωμετρική σχηματική παράσταση των τριών κλασικών τύπων αντικειμενικού, από τους οποίους προέρχονται όλες οι λύσεις που χρησιμοποιούνται: 1) «Cook» της Taylor & Hobson (ασύμμετρος)? 2) «Tessar» της Zeiss (ασύμμετρος)? 3) «Dagor» της Goertz (συμμετρικός). Σχηματική παράσταση του ανοίγματος ενός αντικειμενικού φωτεινότητας f: 3. Η ωφέλιμη διάμετρός του είναι τρεις φορές μικρότερη από την εστιακή του απόσταση. Τέσσερις μεγάλοι πρωτοπόροι της φωτογραφίας: ο Χάινριχ Σίλτσε (πάνω αριστερά), ο Ζοζέφ Νισεφόρ Νιεπς (πάνω δεξιά), ο Λουί-Ζακ Νταγκέρ (κάτω αριστερά) και ο Ρίτερ φον Φόικτλαϊντερ (δεξιά).

* * *

η, Ν

1. μέθοδος αποτύπωσης, με τη χρήση τού φωτός και χημικών προϊόντων, τού ειδώλου ενός αντικειμένου

2. η αναπαραγωγή τής εικόνας τού παραχθέντος ειδώλου (α. «ασπρόμαυρη φωτογραφία» β. «έγχρωμη φωτογραφία»)

3. (με ευρεία σημ.) το σύνολο τών μεθόδων καταγραφής ηλεκτρομαγνητικών ακτινοβολιών με φωτοφυσικές ή φωτοχημικές μεθόδους, που επιτρέπουν την παραγωγή διατηρήσιμου ειδώλου

4. φρ. α) «στιγμιαία φωτογραφία» — φωτογραφία που παράγεται αυτόματα από ειδική μηχανή, λίγο χρόνο αμέσως μετά από τη φωτογράφηση

β) «υποβρύχια φωτογραφία» — φωτογραφία που λαμβάνεται, με τη βοήθεια κατάλληλων συσκευών, μέσα στο νερό

γ) «τραβώ [ή παίρνω] φωτογραφία» — φωτογραφίζω.

[ΕΤΥΜΟΛ. < φωτογράφος. Η λ. είναι αντιδάνεια, πρβλ. γαλλ. photographie, και μαρτυρείται από το 1871 στο Λεξικόν Ελληνογαλλικόν τού Άγγ. Βλάχου].